Қазақ ұлттық музыкасы – бәз-біреулердің шатпағындай ХV ғасырдан бастау алған жоқ. Қазақтың ән өнерi - сонау көне заманнан қалыптасып келе жатқан халқымыздың асыл қазынасы. Фоль-клорлық музыка саласының бір тармағы. «Фольклор» деген сөз ағылшын тiлiнен алынған. Ол "халық даналығы, бiлiмi, ауызша шығарған туындылары” деген мағынаны бiлдiредi. Фольклорлық шығармалар халықтың әр дәуiрдегi тұрмыс-салтымен, наным-сенiмiмен, күнделiктi тiршiлiгiмен тығыз байланыста туады. Мұнда халықтың арман-үмiттерi дәл көрiнiс тауып, табиғат, өмiр құбылыстарынан сыр шертедi. Ән - халықтың сүйiп айтатын, тыңдайтын, сан ғасырлық тарихы бар халық музыкасының ең бiр бай арнасы. Көне заманнан келе жатқан ән-күй туралы ауыздан-ауызға тараған көптеген мақал-мәтелдер, аңыздар, жырлар осының айғағы. Халықтың: "Сөз - күмiс, ән - алтын”, "Ел көркi - қыз, той көркi - ән” немесе "Ән өмiрді ұзартады” деген асыл сөздерi осы ән өнерiн құрметтегендiктен шыққан.
Ақтөбе – талай өнерпаз туатын бел екені бесенеден белгілі. Өнер өлкесіне айналып келе жатқан Ақтөбеде тағы да жаңалыққа толы ансамбль құрылды. Мақсаты – ежелгі ұлттық рухтың, көк бөріден бастау алған бабалар тарихын әуен арқылы халыққа жеткізу.
«ЕЖЕЛГІ ДӘСТҮРДІ ЖАҢҒЫРТҚЫМЫЗ КЕЛЕДІ»
дейді «Арайлы Ақтөбе» фольклорлық ансамблінің жетекшісі Елубай Кенжалин.
- Біздің ансамбль - ежелгі бақсылық өнерді, яғни фольклорлық әуенді жаңаша кейіпте елге жет-кізеді. Сондай-ақ, ұмытылып бара жатқан ұлттық аспаптарды да елге паш ету мақсатымыз бар. Менің ойымша әр облыста осындай бір ансамбль болғаны дұрыс. Біздердің құрылғанымызға міне екі айдың жүзі болды. Бүгінгі концертіміз біздің тұсау кесеріміз болды десек, қате айтқандық болмас.
- Ансамбльдің құрамы туралы айтып кетсеңіз?
- Ансамбльдің құрамы жастар. Ақтөбе музыкалық колледжінің студенттері. Өздері ойнайтын аспаптарын жетік меңгерген. Арамызда ұмытылып бара жатқан сыбыз-ғы, сазсырнай, дауылпаз сынды аспаптарда шебер ойнайтын жастар бар. Өзіміздің арамызда өнерлі өрендеріміз бар, даладан өнерпаз іздеп не істейміз? Міне, осындай ойлармен «Арайлы Ақтөбе» фольклорлық ансамблін құруды жоспарлаған едік, құдайға тәубе, ол ісіміз де жүзеге асты. Ендігі мақсат – көрермендеріміздің көңілінен шығып, тәуір дүниелер мен таңсық өнерді жалғағымыз келеді. Өзіңіз көргендей, шаманизм, яғни бақсылық өнерді түрлі аспаптармен әдемі жеткізуге болады. Ескiлiктi наным-сенiмнен туған әндердiң бiр алуаны - бақсылар сарыны. Бақсылар сарынының негiзiгi мақсаты - түрлi ауруларды емдеу. Бақсы жын-перiлердi музыка аспаптарымен қуған. Қазақтың емшiлiк кәсiбiнен туған бәдiк әндердiң өз заманы үшiн өмiрлiк мәнi болған. Өйткенi ол адам баласына қас дүлей күштер мен түрлi ауруларды әсерлi, сырлы сазбен көшiрiп, көндiруге болады деп сенген. Сондықтан бәдiк тек мал ауырып, адам сырқаттанған кезде ғана айтыл-ған.
- Репертуар туралы не айтасыз?
- Репертуар – тек көне күйлерден ғана емес, заман ағымына сәйкес түрлі композицияларды аспаптардың көмегімен көркемдегіміз келеді. Сосын тағы бір айта кетерлігі – біздің түпкі тегіміз көкбөрі болғанын анықтап жатырмыз ғой. Сол көкбөрінің дыбысы – көмей үнін де ансамбльдің репертуарына қостық. Әдемі үйлесті. Енді алдағы уақытта осы бір інжуімізді әрі өркендетсек деген ойымыз бар.
- Ансамбль құрамы кеңейтіле ме? Құрамындағы өнерпаздар ауыспайтын шығар енді?
- Олай деп кесіп айта алмаймын. Қазір ансамбльдің құрамындағы жастар – студенттер. Олар оқуларын аяқтағанша ансамбль құрамы өзгермесі анық. Дегенмен осы қалыптасқан күйімізде әрі қарай шығармашылығымызды жалғастырып әкетсек, жақсы болар еді әрине.
- Қолдап отыратын тұрақты демеушілеріңіз бар ма?
- Облыстық әкімшілік пен филармония ұжымы, сондай-ақ мәдениет басқармасы қолдап жатыр. Алдағы уақытта тек облыс көлемінде ғана қалып қоймай, осы ансамбльді республикаға, тіпті әлемге танытсақ деген үлкен жоспар-арманымыз бар. Әрине, онын бәрі алдағы күннің еншісіндегі жұмыстар.
ОЙ ТҮЙІН
Махамбеттің «Мен, мен едім» деп намысы кеудеге сыймаған өр тұлғасын, Құрманғазының «Адай» болып, арандағамын күй арқылы жеткізе білгек ансамбль төл өнерімізге сусаған біздер үшін қажет. Бiз өзiмiздi өзбектермен салыстырғанды ұнатамыз. "Олардан баймыз, ауқаттымыз”, - деп мақтанамыз. Шын мәнiнде, бiз олардан кедеймiз. Әлдеқайда жұтаңбыз. Ұлттық намыс, ұлттық рух тұрғысынан. Тiптi қазаққа жалданып жұмыс iстеп жүрген ала тақиялы ағайынның қолы қалт ете қалса, өзбек фильмiн көрiп, өзбекше ән тыңдайтынына талай мәрте куә болғанбыз. "Бiз әлi сендерден озамыз” дегенiн де естiдiк. Ендеше, "бiз мықтымыз!” деп кеуде соққанымыз жөн бе?…
Бағзы замандағы бабалар өмірін қаз-қалпында көз алдыңа әкелетін қобыздан төгілген күй, сыбызғы сызылып сезім иіріміне жетелесе, дауылпаздан дала майданының көріністері айқын аңғарылады. Ендеше, сонау Көкбөріден бері қарай жалғасын тауып келе жатқан төл туындыларымызды бағалай білсек, қандай жақсы!
|
